In gesprek met dokter Van den Berg, ereburger van Mijdrecht
door Gerrit Jan Bel
Vanaf najaar 1974 tot begin 1980 was ik redacteur van de huis-aan-huis-krant De Ronde Vener die verscheen in Mijdrecht, Wilnis en Vinkeveen. Ik maakte toen ook een aantal interviews met bekende dorpsgenoten onder de kop “In gesprek met”.
De gesprekken nam ik op met een bandrecordertje. Wat toen niet kon maar inmiddels wel is dat ik nu wat kan met de bewaarde opname. Bij de bewerking van de interviews van toen is het daarom (via een link in de tekst) mogelijk ook de stem van de spreker te laten horen. Leuk, omdat het kan helpen je een beter beeld van de persoon te kunnen vormen.
Eerder werden interviews met de Mijdrechtenaar Piet Gille, de Vinkevener Niek van Selm en Willem van der Breggen, de oudste inwoner van de Ronde Venen, geplaatst.
foto Arie Heeman
Een van de bekendste Mijdrechtenaren uit vorige eeuw is ongetwijfeld dokter Chr. L. van den Berg (geboren op 2 februari 1903) geweest. In april 1929 opende hij zijn praktijk in Mijdrecht waar hij vervolgens 42 jaar actief was als huisarts. Daarnaast vervulde hij ook tal van maatschappelijke functies, zowel op zijn beroepsterrein als in de Mijdrechtse dorpsgemeenschap. De waardering voor zijn inzet op die vele gebieden kwam verschillende keren tot uiting, zoals in 1969 toen hij de koninklijke onderscheiding Ridder in de Orde van Oranje Nassau ontving. In datzelfde jaar werd hij ook benoemd tot ereburger van de gemeente Mijdrecht en bij zijn afscheid als huisarts in 1971 werd er een laan naar hem vernoemd.
Dokter Van den Berg beschikte over een eigenschap die door patiënten erg wordt gewaardeerd; hij verstond namelijk de kunst van het luisteren. Dat kwam ook in zijn huisbezoeken tot uiting. Bij het betreden van de woning deed de arts voor onbepaalde tijd afstand van jas en hoed, waarmee hij toonde de tijd te nemen voor andermans problemen. Dit op zich is al een lintje waard.
Het interview dat ik indertijd met de heer Van den Berg had is me altijd als bijzonder prettig bijgebleven, vooral vanwege de manier waarop hij sprak. Rustig, heel goed formulerend en aandacht voor de ander.
Een klein voorval tijdens ons gesprek getuigde hiervan. Toen de klok op het moment dat de arts aan het woord was enkele welluidende slagen liet horen hield deze even op met praten om de zin die hij was begonnen enkele ogenblikken later te voltooien. Hij bracht de (zeldzame) rust op te wachten. Dit prefereerde hij boven een hinderlijke situatie die bovendien van de toehoorder een extra inspanning zou hebben gevergd.
De geluidsopname die ik indertijd maakte laat, naast de heer Van den Berg, ook duidelijk straatgeluiden en een tikkende klok horen. Tijdens het voeren van een gesprek merk je zoiets niet meteen, omdat je je dan volledig concentreert op hetgeen de ander zegt en op zo’n moment niet ontvankelijk bent voor omgevingsgeluiden, maar een de microfoon van een eenvoudig bandrecordertje registreert alle geluiden neutraal en tijdens het afluisteren vallen die dan wel sterk op.
Een vervelend neveneffect wellicht, maar verwaarloosbaar ten opzichte van hetgeen de heer Van den Berg had te vertellen. Die laat ik dan ook graag uitgebreid aan het woord, waardoor het een mix is geworden tussen een geschreven interview en een podcast.
Neem de tijd en u zult merken dat het een genot is om naar dokter Van den Berg te luisteren. Soms hoort u nog wat verstorend gestamel tussendoor. Niet op letten, dat is van mij, waarvoor excuses, maar het lukte helaas niet altijd alle oneffenheden in de opnamen weg te werken.
(De antwoorden van dokter Van den Berg zijn te beluisteren via de link die is aangebracht in de eerste woorden van zijn reactie op de gestelde vragen. Na het beluisteren van het geluidsfragment, de pagina 'beeldbank'weer sluiten om terug te keren naar het interview...)
Meneer Van den Berg, u kwam uit Amsterdam naar Mijdrecht. Had u, voordat u hier uw begon, ook al een praktijk gehad?
Een zeer afwisselend jaartje dus. Waarom heeft u, toen u zich wilde vestigen, voor Mijdrecht gekozen?
Omdat ik via het bureau van de Maatschappij….
Hoe was in die tijd de gezondheidszorg van een plattelandsgemeente in vergelijking met de grote steden?
We hadden hier een wijkverpleging…
Verschilde deze vorm van verzekering met die van de steden?
Ja, want in de steden waren al…
U behoorde vroeger tot, wat men noemde, de notabelen van het dorp. Louter en alleen al vanwege het feit dat u arts was werd u dat stempeltje opgedrukt, of u dat nu prettig vond of niet. Hetzelfde was bijvoorbeeld het geval met de burgemeester of de pastoor. In hoeverre was zoiets voor u merkbaar en hoe ervoer u dat?
Ja, wat is nu de betekenis van de notabelen van een dorp?...
Ik krijg uit uw woorden de indruk dat, hoewel u het feit op zich als normaal ervoer, u het ‘notabel zijn’ niet prettig vond.
Schiep het notabel zijn, wat u positie automatisch met zich meebracht, ook bepaalde verplichtingen?
Dat mensen van een notabel in het algemeen iets verwachten…
Door de jaren heen heeft u er blijk van gegeven dat u zich erg betrokken voelt bij het dorpsgebeuren. U kreeg een vertrouwensfunctie die ook in de oorlog tot uiting kwam.
Vertrouwenspositie in de oorlog is natuurlijk een bijzondere…
Hoe was in die tijd de verhouding met de plaatselijke autoriteiten?
Hoe waren de oorlogsjaren voor u als arts? Kon u bijvoorbeeld wel en medicamenten komen?
Jawel. Zeer beperkt, maar heleboel medicamenten waren niet nodig….
Vlak na de oorlog behoorde u tot de groep mensen die het initiatief hebben genomen voor de bouw van het bejaardenhuis Avondlicht. Hoe waren indertijd de voorzieningen voor die leeftijdsgroep?
Er was alleen een Gerardus Majella…
Huisartsen zijn vaak drukbezet. Hoe was dat in de jaren dat u praktiserend was?
Vrije weekends waren er in die tijd helemaal niet…
In 1953 vestigde de huisarts H. van der Stap eveneens een praktijk in Mijdrecht. Dat ging gepaard met een incident dat de dorpsgemeenschap in die tijd flink beroerde. Omdat Van der Stap katholiek was, zag pastoor Van de Pavert kennelijk de mogelijkheid iets recht te zetten wat hem waarschijnlijk al langere tijd dwars zat. Zodra bekend was dat Van der Stap naar Mijdrecht zou komen, verkondigde hij namelijk vanaf de kansel dat roomse mensen naar een roomse dokter behoorden te gaan. Een pastorale en in die tijd een niet mis te verstane vingerwijzing voor het katholieke deel van de klantenkring van dokter Van den Berg die tot op dat moment altijd de enige Mijdrechtse huisarts was geweest.
De eerste reactie kwam evenwel uit eigen kring, want ’s maandags trof Van de Pavert op zijn stoep de roomse bakker Van Wijngaarden die liet weten dat zijn herder hartelijk bedankt werd omdat de protestantse klanten van Van Wijngaarden nu ongetwijfeld ook wel voor een protestantse bakker zouden kiezen.
Het is bekend dat uw collega Van der Stap indertijd helemaal niet blij was met de actie van de pastoor. Hoe is dat toen op u overgekomen?
U gaat in Mijdrecht door het leven als iemand met een sterk koningsgezind karakter. U bent dan ook al ruim 30 jaar voorzitter van de Oranjevereniging. Die heeft u opgericht?
Nee. Voor de oorlog bestond er ook een Oranjevereniging…
Ter gelegenheid van uw 40-jarig jubileum als arts in Mijdrecht werd u in april 1969 het ereburgerschap van de gemeente verleend. Een eer die u tot nu toe alleen heeft gedeeld met de heer Broerse die in 1958 tot ereburger werd benoemd, maar die een jaar later overleed. (Broerse en Van den Berg zijn de enige ereburgers die de gemeente Mijdrecht heeft gekend. GJB)
U geniet daarentegen nog met volle teugen van de eer. Brengt zo’n onderscheiding nog bepaalde voordelen met zich mee? Kunt u bijvoorbeeld de Dienst Gemeentewerken opbellen en verzoeken om op een pleintje dat een wat saai aanzien heeft een boompje te poten of zoiets? Ik stel me er misschien wat teveel van voor, maar ik vind: als ereburger mag je toch wel wat.
Voorrechten, die er officieel ook niet aan verbonden zijn…
Dokter Van den Berg overleed op 29 juni 1991.
Het interview met hem was op 10 oktober 1979
en werd geplaatst in De Ronde Vener van woensdag 17 oktober 1979.